|
– „236. Агар хотинларингизни уларга қўл текизмай туриб ёки улар учун маҳр белгиламай туриб талоқ қилсангиз (ҳам) сизлар учун гуноҳ йўқдир. Ва (бу ҳолда) уларни бой борича, йўқ ҳолича яхшилик қилиш билан фойдалантиринг! (Бу ҳукм) яхшилик қилгувчилар зиммасига бурч бўлди. 237. Агар уларни маҳрни белгилаб қўйган ҳолингизда қўл тегизишдан илгари талоқ қилсангизлар, белгиланган маҳрнинг ярми (зиммангиздадир). Магар улар (ярим маҳрни олишдан) кечиб юборса ёки никоҳ қўлида бўлган зот (яъни эр ўзига қайтган ярим маҳрдан) кечса, (яъни бутун маҳрни тўласа жоиздир). Кечиб юборишингиз тақвога яқинроқ ишдир. Ўзаро бир-бирларингизга фазлу карам қилишни унутмангиз! Албатта Аллоҳ қилаётган амалларингизни кўргувчидир“. [2:236-237]
Аллоҳ Таоло бу икки оятда қуйидагиларни баён қилади:
1. Аёлини қўшилмасдан ва маҳр белгиламасдан туриб талоқ қилган кишиларнинг устида маҳр тўлаш мажбурияти йўқ. Улар бундай ҳолатда аёлларни шунчаки юпатиш учун нима биландир фойдалантириб қўядилар. Фойдалантириш аниқ бир миқдор билан белгиланмаган. У фойдалантирувчининг бой ёки камбағал бўлиши билан боғлиқ ишдир.
Бу фойдалантириш эрга фарздир. Ибн Жарир ривоят қилади: «Аллоҳ Таолонинг
مَتَاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُحْسِنِينَ
(яхшиликқилишбиланфойдалантиринг!), деган ояти нозил бўлганида бир киши, яхшилик қилмоқчи бўлсам қиламан, истамасам, қилмайман, деди. Шунда Аллоҳ Таоло
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِينَ
– „Талоқ қилинган аёлларни яхшилик билан фойдалантириш тақводор эрларнинг зиммасидаги бурчдир“. [2:241]
оятини нозил қилди. Шу билан фойдалантиришнинг фарзлиги билинди».40
Фойдалантириш борасида бой борича, йўқ ҳолича йўл тутади. Лекин ҳар қандай ҳолатда ҳам фойдалантириш маҳрнинг ярмидан ортиб кетмаслиги керак. Чунки кейинги оятда қўшилмасдан туриб талоқ қилинган хотинга маҳр белгиланган бўлса, унинг ярми берилиши айтиляпти.
Хўш, биз нима учун (لاَّ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ ) деган гапни уларнинг зиммасида маҳр тўлаш мажбурияти йўқ, деб тафсир қилдик, уларга гуноҳ йўқ, деб айтмадик? Бунинг икки жиҳати бор:
68-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232